TỔNG QUAN VỀ BỆNH Bệnh trĩ

Bệnh trĩ là gì?

Bệnh trĩ không chỉ đơn thuần là bệnh của tĩnh mạch. Đây là các bệnh của 1 hệ thống mạch máu từ tiểu động mạch, tĩnh mạch, thông nối động tĩnh mạch đến cơ trơn và mô liên kết được lót bởi lớp biểu mô bình thường của ống hậu môn. Đám rối tĩnh mạch nằm ở lớp dưới niêm được nâng đỡ bởi cấu trúc mô sợi đàn hồi. Tình trạng gia tăng áp lực thường xuyên như rặn đi cầu, kèm ứ máu liên tục sẽ dẫn đến phình giãn và tạo các búi trĩ vào trong lòng ống hậu môn. Đồng thời càng lớn tuổi, các cấu trúc mô liên kết nâng đỡ ngày càng bị suy yếu, các búi trĩ tụt dần ra khỏi lỗ hậu môn dẫn đến trĩ nội sa.

Phân loại bệnh trĩ

Trĩ chủ yếu có 2 loại, bao gồm trĩ nội (internal hemorrhoids) và trĩ ngoại (external hemorrhoids).

  • Trĩ ngoại: Khi búi trĩ xuất phát phía dưới đường lược (hay còn gọi là đường hậu môn-trực tràng), được gọi là trĩ ngoại. Lúc này búi trĩ được phủ bởi lớp biểu mô vảy (squamous epithelium) và nằm bên dưới lớp da bao quanh hậu môn.
  • Trĩ nội: Nếu búi trĩ xuất phát phía trên đường lược thì được gọi là trĩ nội, và búi trĩ được bao phủ bởi niêm mạc và lớp biểu mô chuyển tiếp (transitional epithelium).

Phân độ bệnh trĩ

Dựa vào sự tiến triển của búi trĩ còn nằm bên trong hay đã sa ra khỏi hậu môn.

  • Trĩ độ 1: búi trĩ nằm hoàn toàn trong ống hậu môn.
  • Trĩ độ 2: lúc bình thường trĩ nằm gọn trong ống hậu môn, khi rặn đi cầu búi trĩ thập thò hay lòi ít ra ngoài. Khi đi cầu xong đứng dậy búi trĩ tự thụt vào trong.
  • Trĩ độ 3: mỗi lần đi cầu hoặc đi lại nhiều, ngồi xổm, làm việc nặng thì búi trĩ lại sa ra ngoài. Lúc này phải nằm nghỉ một lúc búi trĩ mới tụt vào hoặc dùng tay đẩy nhẹ vào.

Trĩ độ 4: búi trĩ gần như thường xuyên nằm ngoài ống hậu môn.

Nguyên nhân gây bệnh

Nguyên nhân bị bệnh trĩ có thể xuất phát từ các yếu tố, nguy cơ như:

​​​​​​​Chế độ ăn không hợp lý
​​​​​​​Chế độ ăn không hợp lý

Ăn quá nhiều đồ cay nóng, ăn ít thực phẩm chứa chất xơ, uống nhiều bia rượu… dễ bị táo bón từ đó vô tình chảy máu và gây viêm. Đây là một trong những yếu tố hình thành búi trĩ.

 

 

Táo bón kinh niên và tiêu chảy
Táo bón kinh niên và tiêu chảy

Táo bón và tiêu chảy là 2 vấn đề thường gặp của đường tiêu hóa nhưng nếu nó là thường xuyên thì sẽ gây căng giãn tĩnh mạch trực tràng, từ đây mà búi trĩ sẽ có cơ hội hình thành.

Tính chất công việc
Tính chất công việc

Người ít vận động như làm việc văn phòng phải ngồi quá lâu, lái xe, khuân vác nặng… đều tác động đến tĩnh mạch vùng hậu môn khiến chúng luôn phải chịu áp lực lớn từ ổ bụng.

Mang thai
Mang thai

Phụ nữ mang thai có hơn 50% bị mắc trĩ và hầu hết là các bà bầu đều bị táo bón. Chính bởi vậy thành tĩnh mạch thường bị căng phình quá mức khiến búi trĩ hình thành.

Tuổi cao
Tuổi cao

Thống kê cho thấy người cao tuổi có tỷ lệ mắc trĩ cao nhất, lý do là bởi các tĩnh mạch hậu môn bị suy yếu, thành tĩnh mạch không còn đủ độ đàn hồi vì vậy mà các búi trĩ dễ hình thành hơn.

Khối u
Khối u

Các khối u ở vùng chậu ở nữ giới là nhân tố gây áp lực lên tĩnh mạch xung quanh hậu môn, có xu hướng căng dưới áp lực và có thể phồng lên hoặc sung huyết vùng hậu môn khiến búi trĩ hình thành.

Đối tượng

Những đối tượng sau có nguy có mắc bệnh trĩ cao hơn người bình thường đó là:

  • Người bị táo bón, hoặc tiêu chảy làm tăng tần suất bệnh trĩ, rặn làm tăng áp lực lên các tĩnh mạch gây căng giãn và ứ máu.
  • Người có chế độ ăn ít chất xơ, ăn nhiều đường, tinh bột và chất béo làm tăng tần suất bệnh trĩ
  • Người thừa cân và béo phì, làm gia tăng tần suất bệnh
  • Người thường xuyên lao động nặng như khuân vác, vận động viên cử tạ, quần vợt,..., đứng lâu, ngồi nhiều như thư ký, thợ may, nhân viên bán hàng làm gia tăng áp lực ổ bụng cản trở sự hồi lưu máu về tim đưa đến giãn tĩnh mạch hậu môn.
  • Người mắc các chứng bệnh: U vùng tiểu khung bao gồm u đại trực tràng, u ở tử cung và thai nhiều tháng làm cản trở hồi lưu máu trở về tim gây giãn tĩnh mạch.

Triệu chứng

Các dấu hiệu và triệu chứng của trĩ có thể bao gồm:

  • Chảy máu không kèm đau trong quá trình đi tiêu. Ban đầu có thể thấy một lượng kín đáo máu đỏ tươi trên giấy vệ sinh hoặc trong bồn cầu. Chảy máu là triệu chứng sớm nhất và thường gặp nhất. Về sau khi rặn nhiều thì máu chảy thành giọt hay thành tia. Nặng hơn là khi ngồi xổm cũng chảy máu.
  • Ngứa hoặc kích thích ở vùng hậu môn do dịch nhầy từ sự bài tiết của niêm mạc ống hậu môn.
  • Đau hoặc khó chịu, dao động từ không đau, đau ít đến rất đau do nứt hậu môn, tắc hoặc nghẹt.
  • Sưng vùng quanh hậu môn
  • Một khối nhô lên gần hậu môn, rát hoặc đau (có thể là huyết khối tại búi trĩ)

Triệu chứng trĩ thường phụ thuộc vào vị trí:

  • Trĩ ngoại gây khó chịu nhất, bởi vì vùng da trên búi trĩ bị kích thích và bị loét. Nếu cục máu đông hình thành bên trong búi trĩ ngoại, cơn đau có thể xuất hiện đột ngột và nghiêm trọng. Bệnh nhân có thể cảm thấy hoặc nhìn thấy một khối nhô lên quanh hậu môn. Cục máu đông có thể bị hấp thu để lại vùng da nhăn nheo gây ngứa và rát.
  • Trĩ nội thường không gây đau, ngay cả khi chúng xuất huyết (chảy máu). Người bệnh có thể, ví dụ, nhìn thấy máu đỏ tươi trên giấy vệ sinh hoặc nhỏ giọt vào bồn cầu nhà vệ sinh. Búi trĩ thường không thể nhìn thấy hoặc cảm nhận được, và chúng hiếm khi gây khó chịu. Trong lúc rặn đi cầu, phân khi đi ngang hậu môn có thể làm trầy xước bề mặt búi trĩ và làm chảy máu.Trĩ nội cũng có thể bị sa ra ngoài hậu môn tạo trĩ nội sa. Khi trĩ bị sa, nó có thể hấp thu một lượng nhỏ chất nhầy và phân có thể gây kích thích gây ra ngứa, đau và rát. Lau liên tục để cố gắng giảm ngứa có thể làm trầm trọng thêm vấn đề.

Triệu chứng của bệnh trĩ nội

Trĩ nội là những búi trĩ nằm ở trên đường lược, bên trong ống hậu búi trĩ có xu hướng sa xuống và nhô hẳn ra bên ngoài. Những người bị bệnh trĩ nội thì triệu chứng của bệnh trĩ nội biểu hiện qua 4 cấp độ của bệnh:

  • Trĩ nội độ 1: Búi trĩ hình thành trên đường lược, phải soi ống hậu môn mới thấy được nó, búi trĩ chưa sa ra ngoài nhưng lúc này chảy máu đã có, táo bón thường xuyên xuất hiện.
  • Trĩ nội độ 2: Búi trĩ đã lớn hơn và những khi rặn mạnh lúc đại tiện là bắt đầu búi trĩ lộ ra, tuy nhiên sau đó thì búi trĩ lại tự co vào. Cảm giác hậu môn nóng rát và khó khăn mỗi lần đại tiện.
  • Trĩ nội độ 3: Búi trĩ lớn hơn rất nhiều, máu chảy nhiều thành giọt hoặc tia, cảm giác cộm vướng tăng mạnh, khó khăn trong vận động, ngồi đau, đôi khi quan hệ tình dục khó khăn. Búi trĩ nhô ra cả khi không rặn mạnh, cứ đại tiện là lộ ra nhưng dùng tay ấn vào là được.
  • Trĩ nội độ 4: Búi trĩ sa xuống mỗi lần đi đứng, ho, hắt hơi… dùng tay cũng không đưa được búi trĩ vào trong, bệnh ở tình trạng nặng nề nhất.

Dấu hiệu bệnh trĩ ngoại

Những búi trĩ nào ngay từ khi mới xuất hiện mà bạn có thể quan sát và sờ thấy chúng ở bên ngoài ống hậu môn, dưới đường lược thì gọi là trĩ ngoại. Bạn không cần phải rặn mạnh, búi trĩ đã ở ngay gần ngoài cửa hậu môn rồi.

Bệnh trĩ ngoại không chia thành cấp độ mà chúng có 2 giai đoạn là trĩ ngoại nhẹ và trĩ ngoại nặng.

  • Trĩ ngoại nhẹ thì người bệnh ngứa, cảm thấy hậu môn nóng rát và sờ được “cục thịt thừa” cộm vướng.
  • Trĩ ngoại nặng, búi trĩ căng phồng rất khó chịu nhất là khi ngồi hay mặc quần bó. Tình trạng búi trĩ có huyết khối xảy ra ở trĩ ngoại khá phổ biến, sờ vào cứng và rất đau.

Biến chứng nguy hiểm

Biến chứng của bệnh trĩ thì rất hiếm nhưng vẫn có thể xảy ra bao gồm:

 

Thiếu máu
Thiếu máu

Mất máu mạn tính qua búi trĩ, lúc này cơ thể sẽ không có đủ số lượng hồng cầu cần thiết để thực hiện trao đổi Oxy cho tế bào. Trường hợp này hiếm xảy ra.

Nghẹt búi trĩ
Nghẹt búi trĩ

Nếu búi trĩ sa và bị mắc kẹt làm cho mạch máu máu cung cấp cho búi trĩ bị tắc dẫn đến nghẹt búi trĩ. Khi ấn nhẹ vào sẽ cảm giác lộm cộm do có cục máu đông.

Tắc mạch
Tắc mạch

Mạch máu bị giãn phồng và ứ máu do rặn, bưng vác nặng, có thai… làm tăng áp lực trong khoang bụng sẽ tạo điều kiện thuận lợi hình thành cục máu đông gây tắc mạch.

Gây viêm nhiễm cho hậu môn
Gây viêm nhiễm cho hậu môn

Song song với hiện tượng búi trĩ xuất hiện sẽ là hiện tượng tiết ra chất dịch nhầy. Đây chính là môi trường lý tưởng để cho vi khuẩn xâm nhập vào sinh sôi nảy nở và gây bệnh.

Gây rối loạn chức năng ở vùng hậu môn
Gây rối loạn chức năng ở vùng hậu môn

Tình trạng hậu môn bị co giãn thất thường trong thời gian dài sẽ gây rối loạn chức năng của hậu môn. Hiện tượng này khiến cho người bệnh mất tự chủ hậu môn dẫn đến đại tiện không kiểm soát.

Hoại tử búi trĩ
Hoại tử búi trĩ

Tình trạng sa nghẹt búi trĩ nếu không xử lý nhanh chóng thì rất có thể sẽ bị viêm nhiễm, lở loét hậu môn nặng nề, nặng hơn bệnh thậm chí có thể gây ra tình trạng hoạt tử hậu môn.

Chẩn đoán bệnh

Chẩn đoán lâm sàng

  • Thu thập thông tin về triệu chứng bệnh. 
  • Tìm hiểu về thói quen sinh hoạt và chế độ ăn uống, tính chất nghề nghiệp của người bệnh. 
  • Tìm hiểu về tiền sử mắc bệnh của bệnh nhân.
  • Nếu là trĩ ngoại thì bác sĩ có thể nhìn ở bề ngoài của hậu môn, tuy nhiên, để chẩn đoán trĩ nội thì phải sử dụng xét nghiệm nội soi hậu môn và trực tràng.

Chẩn đoán cận lâm sàng

  • Thực hiện một số phương pháp như: xét nghiệm tìm máu trong phân, soi đại tràng sigma.
  • Bác sĩ có thể nội soi toàn bộ đại tràng nếu:
  • Các dấu hiệu và triệu chứng của người bệnh cho thấy có thể mắc bệnh khác thuộc hệ thống tiêu hóa.
  • Người bệnh có các yếu tố nguy cơ ung thư đại trực tràng.
  • Người bệnh đang ở độ tuổi trung niên và chưa bao giờ nội soi.

Điều trị

Áp dụng cho trường hợp trĩ có triệu chứng

Điều trị nội khoa

Điều trị bảo tồn và chế độ sinh hoạt

  • Chế độ ăn nhiều chất xơ là phương pháp điều trị hữu hiệu cho trĩ xuất huyết, hạn chế các chất kích thích như rượu, ớt. Tránh hoạt động quá mạnh, tránh ngồi nhiều hoặc đứng quá lâu. Thay đổi thói quen đi cầu tránh táo bón.
  • Ngồi ngâm hậu môn trong nước ấm giúp cải thiện triệu chứng.

Dùng thuốc: Có thể dùng các thuốc bôi hoặc nhét tại chỗ, thuốc hỗ trợ tuần hoàn tĩnh mạch

Điều trị ngoại khoa

  • Đối với các trường hợp trĩ có các biến chứng huyết khối: bệnh trĩ có huyết khối nên được can thiệp sớm bằng cách thực hiện phương pháp cắt bỏ theo các phương pháp kinh điển hoặc phối hợp lấy huyết khối kèm cắt trĩ bằng các phương pháp khác.
  • Thủ thuật thắt búi trĩ bằng dây thun hoặc chích xơ mạch máu đến nuôi búi trĩ, thường được áp dụng cho các trường hợp trĩ mức độ nhẹ
  • Chích xơ: Được chỉ định trong trĩ độ 1 và 2, không chỉ định cho trĩ ngoại, trĩ có huyết khối, trĩ nội bị viêm loét hoặc hoại tử. Đối với thủ thuật điều trị chích xơ, 1-2 ml chất làm xơ (thường là natri tetradecyl sulfate hoặc phenol 5%, quinine, urea hydrochloride, polidocanol) được tiêm bằng kim 25-gauge vào lớp dưới niêm của búi trĩ.
  • Thắt bằng dây thun: Vòng thắt cao su được đặt bao quanh búi trĩ, thắt gây ra sự thiếu máu cục bộ, búi trĩ bị xơ, teo lại và tự rụng đi. Ưu điểm là dễ thực hiện, đơn giản, rẻ tiền, có thể điều trị ngoại trú cho những bệnh nhân trĩ độ 2 và 3

Cách điều trị bệnh trĩ bằng phẫu thuật

Cách điều trị bệnh trĩ bằng phẫu thuật gồm có 2 kỹ thuật hiện đại, tiên tiến và hiệu quả cao hiện nay đã mang lại hiệu quả tích cực, đó là

  • Kỹ thuật điều trị HCPT: Có những ưu điểm vượt trội trong điều trị bệnh trĩ, đó là khả năng kiểm soát và hạn chế tốt, định hướng tốt, sinh nhiệt nhanh trong quá trình điều trị, thời gian điều trị ngắn, độ an toàn cao, không lây nhiễm, không gây dị ứng hay tái phát bệnh.
  • Kỹ thuật điều trị PPH: Phương pháp phẫu thuật điều trị bệnh trĩ bằng kỹ thuật PPH không những có thể điều trị tận gốc bệnh trĩ, mà còn giúp bệnh nhân có thể phục hồi sức khỏe một cách nhanh chóng, phẫu thuật ít tổn thương, ít đau, không cần nằm viện.

Lưu ý khi điều trị bệnh trĩ

  • Không có chỉ định phẫu thuật ở những bệnh nhân suy giảm miễn dịch hoặc những người có viêm đại tràng thể hoạt động. Phẫu thuật trĩ cấp cứu đi kèm tỷ lệ biến chứng cao hơn.
  • Biến chứng cấp tính liên quan đến điều trị bệnh trĩ bao gồm đau, nhiễm trùng, chảy máu tái phát và bí tiểu. Biến chứng muộn bao gồm không kiểm soát do tổn thương cho cơ thắt hậu môn trong quá trình mổ xẻ.

Phòng ngừa

Cách tốt nhất để ngăn ngừa bệnh trĩ là giữ cho phân mềm, để chúng dễ dàng đi qua lỗ hậu môn. Để ngăn ngừa trĩ và giảm triệu chứng trĩ, hãy làm theo các phương pháp sau:

  • Ăn thực phẩm nhiều chất xơ. Ăn nhiều trái cây, rau củ và ngũ cốc nguyên cám ví dụ lúa mì, yến mạch, lúa mạch, ngô, gạo lứt, lúa mạch đen, kê,... giúp làm mềm phân và tăng khối lượng phân. Thêm chất xơ vào chế độ ăn uống từ từ để tránh xì hơi quá mức.
  • Uống nhiều nước. Uống từ sáu đến tám ly nước và các chất lỏng khác (không phải rượu) mỗi ngày để giúp làm mềm phân.
  • Xem xét chất bổ sung chất xơ. Hầu hết mọi người không nhận đủ lượng chất xơ được khuyến cáo 25 gram mỗi ngày đối với phụ nữ và 38 gram mỗi ngày đối với nam giới trong chế độ ăn uống. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng bổ sung chất xơ không kê đơn, chẳng hạn như Metamucil và Citrucel, giúp cải thiện các triệu chứng và giảm chảy máu từ búi trĩ. Những sản phẩm này giúp giữ phân mềm và đi cầu đều đặn mỗi ngày. Cần lưu ý khi sử dụng chất chất xơ bổ sung, hãy chắc chắn uống ít nhất tám ly nước hoặc các chất lỏng khác mỗi ngày. Nếu không, các chất bổ sung có thể gây táo bón hoặc làm táo bón nặng hơn.
  • Không rặn mạnh khi đi cầu vì khi cố gắng rặn sẽ tạo ra áp lực lớn hơn lên các tĩnh mạch ở trực tràng dưới làm búi trĩ phình to và dễ chảy máu.
  • Đi cầu ngay khi có cảm giác mắc cầu. Nếu bỏ lỡ cảm giác mắc đi cầu, niêm mạc trực tràng dần hấp thu nước trong phân bị ứ đọng, phân sẽ trở nên khô, cứng và khó hơn đi cầu hơn.
  • Tập thể dục. Duy trì vận động mỗi ngày để giúp ngăn ngừa táo bón và giảm áp lực lên tĩnh mạch, có thể xảy ra khi đứng lâu hoặc ngồi lâu. Tập thể dục cũng có thể giúp giảm cân.
  • Tránh ngồi lâu. Ngồi quá lâu, đặc biệt là trên bồn cầu, có thể làm tăng áp lực lên tĩnh mạch ở hậu môn.

Bài viết tham khảo: YHCT, SKĐS, webmd.com, mayoclinic.org bvyhctnghean.vn

cta-mobile-app cta-mobile-app
calendar Đặt lịch
Zalo
Messenger