ĐẶT LỊCH HẸN
TỔNG QUAN VỀ BỆNH Mất ngủ
Mất ngủ là gì?
Mất ngủ là một rối loạn giấc ngủ phổ biến có thể bao gồm ngủ không sâu giấc, khó đi vào giấc ngủ, thức dậy quá sớm và không thể quay lại giấc ngủ và vẫn có thể cảm thấy mệt mỏi khi thức dậy. Mất ngủ có thể gây tình trạng mệt mỏi khó chịu ảnh hưởng nghiêm trọng đến hiệu suất làm việc và chất lượng cuộc sống.
Trung bình một người bình thường ngủ từ 7- 8 tiếng/ngày trong đó giấc ngủ phải đảm bảo đủ về thời gian, đủ sâu và cảm thấy thỏa mái khỏe khoắn sau khi thức dậy.
Mất ngủ bao gồm: Mất ngủ cấp tính và mất ngủ mạn tính. Mất ngủ mạn tính là tình trạng mất ngủ kéo dài trong vòng ít nhất là 1 tháng. Mất ngủ cấp tính là mất ngủ kéo dài dưới 1 tháng.
Bị mất ngủ là tình trạng phổ biến hiện nay không chỉ ảnh hưởng đến người già và còn gặp ở những người trẻ tuổi do nhiều nguyên nhân khác nhau. Những thay đổi về thói quen ngày hàng ngày có thể giúp cải thiện giấc ngủ trên một số đối tượng.
Nguyên nhân gây bệnh
Nguyên nhân mất ngủ phổ biến bao gồm:
Căng thẳng, áp lực trong tài chính, công việc, học tập hoặc bị sang chấn về mặt tâm lý (ly hôn, người thân qua đời, mất việc làm…) là những nguyên nhân dẫn đến mất ngủ vô cùng phổ biến.
Thay đổi nhịp sinh học như đi du lịch hoặc di chuyển đến một quốc gia khác không cùng múi giờ, hoặc giờ làm việc thay đổi sáng – tối thường xuyên cũng có thể dẫn đến bệnh mất ngủ.
Đây là nguyên nhân gây mất ngủ rất phổ biến, bao gồm các tình trạng như hội chứng chân bồn chồn, ngưng thở khi ngủ…
Tuổi tác cũng là một nguyên nhân gây chứng mất ngủ. Người già thường khó ngủ, dễ thức giấc giữa đêm hơn so với nhóm người trẻ tuổi.
Người mắc các bệnh mãn tính như viêm khớp hoặc các vấn đề về lưng, thận, tuyến giáp, tim, hội chứng ngưng thở khi ngủ cũng như trầm cảm hoặc lo lắng có thể cản trở giấc ngủ.
Thói quen ăn quá nhiều vào buổi tối, uống các chất kích thích như caffe, đồ uống chứa caffein, ngủ chưa phù hợp, ngủ trưa nhiều, … sẽ khó đi vào giấc ngủ hơn.
Đối tượng
Có thể thấy, tình trạng mất ngủ xuất hiện ở mọi lứa tuổi và giới tính. Tuy nhiên, một số nhóm đối tượng có thể dễ bị mất ngủ hơn bao gồm:
- Người cao tuổi: Những người trên 60-65 tuổi dễ bị mất ngủ hơn do những thay đổi của cơ thể liên quan đến lão hóa. Bên cạnh đó, người cao tuổi còn dễ mắc các bệnh lý, sử dụng thuốc gây ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.
- Người đang mắc các bệnh lý: Các bệnh mạn tính và các cơn đau liên quan bệnh lý có thể làm tăng nguy cơ mất ngủ. Một số bệnh dễ dẫn đến mất ngủ bao gồm: bệnh tiểu đường, viêm khớp, mất trí nhớ, Parkinson, đau cơ xơ hóa, trào ngược đường tiêu hóa,…
- Phụ nữ: Các thống kê cho thấy, phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh mất ngủ cao hơn so với nam giới do các vấn đề như chu kỳ kinh nguyệt, thai kỳ, rối loạn nội tiết tố,…
- Người đang gặp các yếu tố tâm lý: Người bị căng thẳng, áp lực, gặp nhiều vấn đề trong cuộc sống cũng có xu hướng khó ngủ, mất ngủ.
- Người làm ca đêm/thay đổi múi giờ: Những người phải thường xuyên làm ca đêm, giờ ngủ không cố định hoặc những người đi du lịch, du học ở một quốc gia khác trái múi giờ cũng dễ bị mất ngủ hơn.
- Người có lối sống thiếu khoa học: Hút thuốc lá, uống rượu bia, ít vận động, ăn uống thiếu chất dinh dưỡng,… cũng là các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc chứng mất ngủ.
Triệu chứng
Các triệu chứng mất ngủ có thể bao gồm:
- Khó ngủ vào ban đêm.
- Thức dậy vào ban đêm.
- Thức dậy quá sớm.
- Không cảm thấy thư giãn sau một đêm ngủ.
- Mệt mỏi ban ngày hoặc buồn ngủ.
- Khó chịu, trầm cảm hoặc lo lắng.
- Khó chú ý, tập trung vào các nhiệm vụ hoặc ghi nhớ.
- Tăng lỗi hoặc tai nạn.
- Những lo lắng liên tục về giấc ngủ.
Biến chứng nguy hiểm
Các biến chứng của mất ngủ có thể gặp là:
Ảnh hưởng đến khả năng làm việc và học tập, tinh thần không tỉnh táo dễ gây ra tai nạn khi lái xe, vận hành máy móc ...
Thường xuyên thấy buồn ngủ, kém linh hoạt, cơ thể mệt mỏi, dễ cáu gắt, giảm khả năng tập trung chú ý.
Buồn ngủ do mất ngủ, thiếu ngủ sẽ khiến bạn khó chịu, cáu kỉnh, tâm trạng thất thường, khó kiểm soát cảm xúc, cảm thấy cô đơn và dễ mắc bệnh trầm cảm.
Thiếu ngủ cũng làm tăng nguy cơ bị rối loạn nhịp tim, tăng huyết áp, nhồi máu cơ tim, bệnh tiểu đường, đột quỵ... và có thể kéo dài tình trạng bệnh.
Khi ngủ không đủ giấc, ở nữ việc giải phóng hormone kích thích rụng trứng cũng bị ảnh hưởng, lâu dài có thể tăng nguy cơ vô sinh.
Tham gia giao thông sau một đêm mất ngủ là vấn đề rất nguy hiểm vì có thể tăng nguy cơ gây tai nạn giao thông, đặc biệt là trường hợp các tài xế lái xe đường dài.
Chẩn đoán bệnh
Chẩn đoán mất ngủ và tìm kiếm nguyên nhân của nó có thể bao gồm:
Chẩn đoán lâm sàng
- Tìm hiểu về việc bệnh nhân khó đi vào giấc ngủ, khó duy trì giấc ngủ hoặc ngủ không ngon giấc. Bác sĩ có thể xác định kiểu thức ngủ và mức độ buồn ngủ ban ngày của bạn.
- Rối loạn giấc ngủ xảy ra ít nhất 3 lần/tuần, trong thời gian ít nhất một tháng.
- Rối loạn giấc ngủ gây ra suy sụp rõ nét, hoặc làm rối loạn các hoạt động chức năng cá nhân trong cuộc sống hàng ngày.
- Không có nguyên nhân thực tổn như một bệnh lý nội khoa, bệnh lý thần kinh, không có rối loạn sử dụng chất tác động tâm thần hoặc loại thuốc khác.
Chẩn đoán cận lâm sàng
- Xét nghiệm máu: sinh hoá, huyết học, vi sinh (HIV, VGB, VGC).
- Xét nghiệm nước tiểu, xét nghiệm chẩn đoán giang mai, xét nghiệm tìm chất ma tuý...
- Điện não đồ.
- Đa ký giấc ngủ.
- Các xét nghiệm chuyên khoa khác xác định bệnh lý kết hợp hoặc loại trừ nguyên nhân thực thể: XQ tim phổi, điện tâm đồ, siêu âm ổ bụng, CT, MRI.
Điều trị
Liệu pháp tâm lý
Các liệu pháp tâm lý trong cách điều trị mất ngủ không thực tổn chủ yếu là giáo dục bệnh nhân chú ý vệ sinh giấc ngủ tốt:
- Chỉ đi ngủ khi buồn ngủ và cảm thấy sẵn sàng cho giấc ngủ.
- Tập thức ngủ đúng giờ.
- Mỗi sáng cần thức dậy vào một giờ nhất định, không phụ thuộc vào thời lượng đã ngủ đêm hôm trước.
- Không dùng cà phê và thuốc lá, các chất tác động lên hệ thần kinh trung ương đặc biệt vào buổi tối.
- Có chế độ tập luyện thể dục hằng ngày.
- Không uống rượu, do rượu có thể gây rối loạn nhịp thức ngủ.
- Tránh căng thẳng về tâm lý, tạo cảm giác thoải mái trước khi đi ngủ.
- Điều chỉnh các nhận thức không phù hợp của bệnh nhân về giấc ngủ.
Liệu pháp hóa dược
Sử dụng các thuốc gây ngủ, thuốc chống trầm cảm, thuốc giải lo âu trong điều trị mất ngủ, do mất ngủ liên quan mật thiết với trầm cảm, lo âu.
- Các thuốc chống trầm cảm: nhóm SNRI, SSRI, 3 vòng hoặc nhóm khác.
- Nhóm thuốc bình thần, giải lo âu nhóm benzodiazepins.
- Các thuốc an thần kinh: Olanzapin, Quetiapin...
- Một số thuốc khác điều trị rối loạn giấc ngủ: Melatonin...
- Dinh dưỡng: bổ sung dinh dưỡng, vitamin nhóm B và khoáng chất. Có chế độ ăn dễ tiêu hóa, đủ vitamin và khoáng chất, tránh sử dụng các chất kích thích, uống đủ nước.
Điều trị mất ngủ bằng đông y
- Chữa mất ngủ bằng phương pháp Đông y có 2 cách:
- Dùng thuốc Đông y: Uống các loại thuốc được điều chế từ thảo dược.
- Chữa mất ngủ không dùng thuốc: Châm cứu, bấm huyệt, xông tắm.
Phòng ngừa
Để dự phòng mất ngủ không thực tổn, bạn có thể áp dụng một số phương pháp sau:
- Chủ động giải quyết sang chấn tâm lý cá nhân, căng thẳng tâm lý mạnh trong cuộc sống có khả năng gây ra rối loạn liên quan đến stress hoặc rối loạn cảm xúc lo âu trầm cảm.
- Cần phát hiện và điều trị sớm các rối loạn tâm sinh, nguyên nhân chủ yếu gây rối loạn giấc ngủ.
- Có chế độ làm việc, nghỉ ngơi, luyện tập hợp lý và khoa học. Tránh làm việc quá mức.
- Không dùng thuốc hoặc các chất kích thích thần kinh trung ương.
- Giữ thời gian đi ngủ và thời gian thức của bạn nhất quán từ ngày này sang ngày khác, kể cả vào cuối tuần.
- Hoạt động thường xuyên giúp thúc đẩy giấc ngủ ngon. Lên lịch tập thể dục ít nhất một vài giờ trước khi đi ngủ và tránh các hoạt động kích thích trước khi đi ngủ.
- Tránh các bữa ăn lớn và đồ uống trước khi đi ngủ.
- Làm cho phòng ngủ của bạn thoải mái cho giấc ngủ. Giữ nó tối và yên tĩnh, ở nhiệt độ thoải mái.
- Tránh cố gắng quá nhiều để ngủ. Bạn càng cố gắng, bạn sẽ càng tỉnh táo hơn. Đừng đi ngủ quá sớm, trước khi bạn buồn ngủ.
Bài viết tham khảo: YHCT, SKĐS, webmd.com, mayoclinic.org bvyhctnghean.vn
