Liệt nửa người

Liệt nửa người là gì?

Liệt nửa người là tình trạng một bên cơ thể suy yếu, đau tê nửa người bên phải hoặc bên trái phụ thuộc vào vùng não bị tổn thương khi đột quỵ hoặc các nguyên nhân khác. Tổn thương não trái sẽ gây ra liệt nửa người phải và ngược lại. Bên liệt sẽ có cử động yếu hơn bên còn lại hoặc thậm chí không thể cử động.

Chứng liệt nửa người không thể đoán trước được, với các triệu chứng có thể thay đổi theo thời gian. Can thiệp kịp thời, bao gồm vật lý trị liệu mở rộng, về cơ bản có thể cải thiện cơ hội hồi phục hoàn toàn. Tâm lý trị liệu cũng rất quan trọng, vì bản chất quá lớn của những tổn thương này có thể cản trở khả năng và mức độ sẵn sàng tiếp tục điều trị của bệnh nhân.

Liệt nửa người là liệt 1 chân và 1 tay cùng phía do tổn thương não gây ra

Liệt nửa người được chia ra thành:

Liệt nửa người bẩm sinh: trẻ bị liệt nửa người do tổn thương não trong hoặc ngay sau sinh.
Liệt nửa người mắc phải: Xảy ra do chấn thương hoặc bệnh tật.

Nguyên nhân gây bệnh

Xuất huyết não

Xuất huyết não, tắc mạch máu não làm gián đoạn quá trình vận chuyển máu lên não gây thiếu máu cục bộ dẫn đến đột quỵ. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất của chứng liệt nửa người.

Chấn thương não

Chấn thương não có thể gây ra tổn thương não. Nếu chấn thương chỉ ảnh hưởng đến một bên não, chứng liệt nửa người có thể phát triển. Nguyên nhân là do tai nạn xe, chấn thương khi chơi thể thao…

Do mắc bệnh U não

Các khối u não có thể dẫn đến một loạt các vấn đề về thể chất bao gồm liệt nửa người. Các triệu chứng liệt nửa người có thể trở nên tồi tệ hơn khi khối u phát triển.

Nguyên nhân khác

Một số nguyên nhân khác gây liệt nửa người nhưng ít cấp tính hơn gồm có: Khối u, áp-xe, tổn thương não, viêm não, viêm màng não, mạch biến chứng do nhiễm virus hoặc vi khuẩn...

Đối tượng

Đối tượng nguy cơ bệnh Liệt nửa người

Người mắc các bệnh như cao huyết áp, tim mạch, tiểu đường, u não.
Người đã từng hoặc có nguy cơ đột quỵ.
Người bị chấn thương khi sinh, chuyển dạ khó khăn hoặc đột quỵ chu sinh ở thai nhi trong 3 ngày.
Người bị chấn thương ở đầu.
Người mắc hội chứng đau nửa đầu.
Người mắc các bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng, đặc biệt là nhiễm trùng huyết và áp xe cổ lan đến não nếu không điều trị.
Người mắc bệnh loạn dưỡng chất trắng não.
Người bị viêm mạch máu.
Di truyền.

Triệu chứng

Các triệu chứng thường gặp của liệt nửa người gồm có:

Mất thăng bằng.
Khó nói, khó nuốt, khó đi.
Tê ngứa hoặc mất cảm giác ở một bên cơ thể.
Suy giảm khả năng cầm nắm, cử động không rõ ràng.
Yếu cơ, thiếu sự phối hợp vận động.

Biến chứng nguy hiểm

Vì liệt nửa người là triệu chứng có thể xảy ra của đột quỵ, nên nguy cơ không điều trị triệt để có thể rất cao gây ra những biến chứng:

Tổn thương não vĩnh viễn

Có rất nhiều người mắc tai biến mạch máu não gây liệt nửa người. Có những trường hợp diễn tiến nhẹ và hồi phục hoàn toàn. Tuy nhiên, cũng có những trường hợp diễn tiến nặng, có thể khiến bệnh nhân chết não 1 bên.

Liệt vĩnh viễn không phục hồi

Với một số trường hợp nặng, người bệnh còn có thể nằm liệt nguyên nửa người mà không thể phục hồi được. Do nằm quá lâu, không cử động cơ thể sẽ khiến người bệnh gặp phải hiện tượng lở loét, trật khớp, teo cơ…

Tử vong

Liệt nửa người trong thời gian dài không hồi phục có thể dẫn đến tăng huyết áp và suy đa tạng mà trong đó suy thận, suy hô hấp ở các tổn thương cổ và thuyên tắc phổi là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu.

Chẩn đoán bệnh

Chẩn đoán xác định liệt nửa người dựa vào thăm khám lâm sàng và cả xét nghiệm hỗ trợ.

Chẩn đoán lâm sàng

Tiền sử mắc bệnh của bệnh nhân và gia đình.
Các triệu chứng bệnh nhân đang gặp.
Chẩn đoán hội chứng liệt nửa người thông qua việc đánh giá cơ lực.
Chẩn đoán phân biệt với các trường hợp hạn chế vận động do đau khớp, hay mắc các bệnh lý về não.
Xác đinh nơi tổn thương trong hệ thống thần kinh nhằm xác định hướng điều trị.

Chẩn đoán cận lâm sàng

Một số xét nghiệm cận lâm sàng để xác định nguyên nhân gây bệnh gồm có:

Công thức máu.
Sinh hóa máu.
Chụp cắt lớp vi tính sọ não.
Chụp cộng hưởng từ sọ não.
Điện não đồ.

Điều trị

Điều trị bệnh phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra liệt nửa người. Các phương pháp điều trị bao gồm:

Dùng thuốc

Dùng thuốc hạ áp và giảm cholesterol cho người bị liệt nửa người do đột quỵ và có nguy cơ tái phát bệnh chẳng hạn như người bị tăng huyết áp hay tim mạch.
Dùng thuốc kháng đông giúp giảm tắc nghẽn mạch và nguy cơ đột quỵ trong tương lai.
Thuốc kháng sinh đường tĩnh mạch được dùng nhằm chống viêm não.

Phẫu thuật

Trong một số trường hợp nghiêm trọng, bác sĩ có thể đề xuất phẫu thuật để loại bỏ các khối u hoặc tái tạo lại các mạch máu bị tắc nghẽn gây ra đột quỵ.
Phương pháp phẫu thuật nhằm giải quyết phù não và lấy dị vật hoặc các vấn đề thứ phát gây tổn thương sống, tổn thương các dây chằng do tai nạn, chấn thương.

Điều trị vật lý trị liệu

Giúp những vùng não xung quanh chỗ tổn thương có thể hoạt động cũng như hỗ trợ nhưng bên cơ thể không bị liệt, giúp kiểm soát cử động và duy trì sức khỏe.

Tâm lý trị liệu giúp đối phó với tác động của tâm lý bệnh.
Tăng cường hỗ trợ cơ chân và thăng bằng qua các bài tập, mang giày phẳng, rộng, sử dụng thiết bị trợ giúp theo chỉ định cải thiện khả năng kiểm soát cơ bắp và khả năng vận động.

Tập vật lý trị liệu giúp người bệnh phục hồi các chi khả năng vận động bình thường

Kích thích điện

Chuyên gia y tế có thể giúp kích thích vận động cơ bắp bằng cách sử dụng các miếng đệm điện. Điện cho phép các cơ mà không thể cử động có thể co lại một cách có ý thức. Kích thích điện nhằm giảm sự mất cân bằng ở phần não bị ảnh hưởng và cải thiện độ dẻo của não.

Các lựa chọn điều trị liệt nửa người tùy thuộc vào nguyên nhân gây liệt nửa người và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Những người bị liệt nửa người thường trải qua quá trình phục hồi đa ngành liên quan đến các nhà trị liệu vật lý, liệu pháp phục hồi chức năng và các chuyên gia sức khỏe tâm thần.

Phòng ngừa

Do nguyên nhân chính của liệt nửa người là tình trạng đột quỵ nên khả năng lường trước gần như là không thể. Tuy nhiên, để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh có thể thực hiện các biện pháp sau:

Tập thể dục hằng ngày để duy trì một sức khỏe tốt.
Lựa chọn giày dép phù hợp với điều kiện môi trường.
Ngủ đủ giấc và ngủ sâu.
Xây dựng chế độ ăn hợp lý, giàu rau xanh, trái cây nhiều vitamin, hạn chế ăn thức ăn dầu mỡ.
Không hút thuốc lá và hạn chế rượu bia.
Kiểm soát tình trạng sức khỏe: Các tình trạng mãn tính như tiểu đường loại 2, huyết áp cao và động kinh có thể làm tăng nguy cơ mắc các tình trạng hoặc chấn thương có thể gây ra chứng liệt nửa người.
Đeo thiết bị an toàn: Thiết bị bảo vệ, đặc biệt là mũ bảo hiểm và dây an toàn (như dây an toàn), có thể giúp bạn tránh chấn thương đầu, cổ và lưng có thể dẫn đến liệt nửa người.