ĐẶT LỊCH HẸN
TỔNG QUAN VỀ BỆNH Viêm đa xoang
Viêm đa xoang là gì?
Viêm đa xoang là một tình trạng nhiễm trùng và viêm sưng của niêm mạc trong nhiều xoang mũi khác nhau trong hệ thống xoang của con người. Các xoang này bao gồm xoang trán, xoang hàm, xoang sàng, xoang bướm rỗng khí và nhiều xoang khác, và chúng thông với nhau thông qua các lỗ và kênh.
Viêm đa xoang có thể do virus, vi khuẩn, vệ sinh răng miệng kém, môi trường ô nhiễm, dị ứng… Đặc biệt, trong thời điểm giao mùa, không khí lạnh. Hiện nay, việc điều trị dứt điểm bệnh còn gặp nhiều khó khăn, song người bệnh vẫn có thể kiểm soát triệu chứng bằng thuốc điều trị và chăm sóc tại nhà.
Niêm mạc xoang tích tụ chất lỏng được chẩn đoán là viêm xoang
Phân loại viêm đa xoang
Dựa vào thời gian kéo dài triệu chứng, viêm đa xoang được phân làm các loại sau:
- Viêm đa xoang cấp tính: Có thể khỏi bệnh hoàn toàn trong <4 tuần.
- Viêm đa xoang bán cấp tính: Có thể giải quyết hoàn toàn trong 4-8 tuần.
- Viêm đa xoang mạn tính: Bệnh kéo dài >12 tuần.
- Viêm xoang tái phát: Viêm ≥4 đợt cấp tính rải rác mỗi năm, mỗi đợt khỏi hoàn toàn trong <4 tuần nhưng tái phát theo chu kỳ, ít nhất 10 ngày từ khi hết triệu chứng đến khi bắt đầu đợt mới.
Nguyên nhân gây bệnh
Viêm đa xoang có 2 loại là viêm đa xoang cấp tính và viêm đa xoang mãn tính, với các nguyên nhân sau:
Đây là tác nhân chính gây ra bệnh viêm đa xoang. Sau khi chúng xâm nhập vào cơ thể, nếu gặp điều kiện thuận lợi sẽ sinh sôi phát triển, tấn công vào lớp niêm mạc xoang và gây ra bệnh.
Viêm đa xoang có thể do các bệnh lý đường hô hấp như viêm amidan, viêm mũi, viêm họng … Lúc này, vi khuẩn sẽ tăng sinh tại đường hấp và phát triển lan rộng đến hốc xoang và gây ra bệnh.
Khi bị dị ứng, lớp niêm mạc mũi và họng sẽ bị phù nề, gây tắc nghẽn ống xoang và hình thành viêm nhiễm. Thường gặp là dị ứng thời tiết, dị ứng phấn hoa,… kích thích khởi phát bệnh viêm đa xoang.
Sống trong môi trường bị ô nhiễm sẽ có nguy cơ khởi phát bệnh viêm đa xoang là rất cao. Lúc này, hệ hô hấp sẽ phải thường xuyên tiếp xúc với tác nhân gây hại và dễ kích thích phản ứng viêm xảy ra.
Những người có cấu trúc xương mũi bất thường sẽ có nguy cơ mắc bệnh viêm đa xoang cao hơn những người khác. Cụ thể là vách ngăn mũi bị dày hoặc lệch, xuất hiện khối u vùng mũi, chấn thương mũi,…
Hệ miễn dịch suy yếu sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các tác nhân có hại xâm nhập vào cơ thể và gây bệnh. Những người có thể trạng yếu kém sẽ có nguy cơ mắc bệnh viêm đa xoang cao hơn.
Đối tượng
Theo những nguyên nhân kể trên, bệnh có thể thường gặp ở một số đối tượng như:
- Người hút nhiều thuốc lá khiến các hóa chất độc hại có cơ hội làm kích ứng niêm mạc đường hô hấp. Từ đó, khiến lượng chất nhầy tiết ra nhiều hơn và làm tăng nguy cơ viêm xoang cho người bệnh.
- Người bị một số bệnh lý đường hô hấp như viêm amidan, viêm họng,… tạo điều kiện để tăng sinh và tạo môi trường thuận lợi cho các vi khuẩn, virus gây hại hoạt động. Điều này khiến tình trạng viêm nhiễm tại các xoang lan rộng và hình thành viêm xoang đa xoang dễ dàng hơn.
- Người có cơ địa dị ứng với các chất kích thích, dễ gây phản ứng dị ứng như phấn hoa, lông chó mèo, bụi bẩn, thời tiết,… Khi bị dị ứng, lớp niêm mạc ở xoang sưng tấy, phù nề,… khiến viêm xoang hình thành nhanh chóng hơn.
- Người có cấu trúc bất thường của xương mũi hoặc tại các xoang như polyp mũi, mũi có vách ngăn bị vẹo, vách dày,… Điều này khiến các dịch nhầy khó thoát ra ngoài, gây bít tắc, từ đó làm tăng nguy cơ mắc phải bệnh lý.
- Người sống trong môi trường không khí có chứa nhiều khói bụi, chất độc hại, hóa chất,…
- Người bị các bệnh về răng như áp xe răng, viêm nha chu, sâu răng,… khi không được điều trị kịp thời khiến vi khuẩn dễ dàng di chuyển tới các xoang và gây ra viêm nhiễm.
- Người bệnh có hệ miễn dịch, sức đề kháng yếu tạo điều kiện cho các tác nhân gây bệnh “hoạt động” mạnh mẽ và dễ dàng hơn. Người càng có sức đề kháng yếu, nguy cơ mắc viêm xoang là càng cao.
- Người vệ sinh tai – mũi – họng sai cách hoặc không hợp vệ sinh cũng là nguyên nhân gây ra bệnh lý.
Triệu chứng
Các triệu chứng viêm đa xoang cấp tính và mãn tính là không giống nhau. Viêm đa xoang thường xuất hiện những triệu chứng sau:
- Cơn đau đầu: Thường xảy ra cảm giác đau đầu nhức nhối vùng trán và sau mắt, do sự sưng to và tắc nghẽn trong các xoang mũi.
- Áp lực ngực và đau vùng mặt: Triệu chứng thông thường là cảm giác đau và áp lực trong vùng xương má và mặt. Bệnh nhân có thể cảm nhận đau khi tiếp xúc với vùng má hoặc khi nghiêng đầu xuống.
- Tắc nghẽn mũi: Do viêm sưng của xoang mũi dẫn đến tình trạng tắc nghẽn mũi. Bệnh nhân có thể gặp khó khăn trong việc hô hấp qua mũi và có thể phải thở qua miệng.
- Chảy nước mũi: Chất nhầy trong xoang mũi thường có thể chảy xuống phía sau mũi và cổ họng, gây ra cảm giác chảy nước mũi liên tục hoặc dòng ngược vào cuống họng, được gọi là chảy nước mũi dạng sau.
- Mệt mỏi và suy nhược: Thường thấy bệnh nhân trải qua tình trạng mệt mỏi, suy nhược và thiếu năng lượng do sự viêm nhiễm, ảnh hưởng của viêm đa xoang lên sức khỏe tổng thể.
Biến chứng nguy hiểm
Thông thường, các biến chứng của viêm đa xoang được phân thành ba loại:
Biến chứng cục bộ bao gồm các loại sau: Viêm mô tế bào ở mặt; Áp xe ở mặt; Viêm tủy xương; U nhầy (mucocele) xảy ra sau phẫu thuật xoang hoặc sau tiền sử viêm xoang trước đó.
Các biến chứng hốc mắt có thể xảy ra khi viêm đa xoang không được quản lý tốt bao gồm: Phù viêm; Viêm mô tế bào hốc mắt; Áp xe dưới màng xương; Áp xe hốc mắt; Huyết khối xoang hang.
Các biến chứng nội sọ: Viêm màng não, áp xe não (viêm ngoài màng cứng và dưới màng cứng); Áp xe nội sọ và huyết khối xoang màng cứng (viêm xoang hang và xoang dọc trên); Liệt dây thần kinh sọ.
Chẩn đoán bệnh
Để chẩn đoán bệnh viêm đa xoang, bác sĩ sẽ thực hiện các bước:
Lâm sàng
Đánh giá qua khai thác tiền sử và bệnh sử:
- Bác sĩ hỏi tiền sử bệnh tật của bệnh nhân: Thời điểm bắt đầu xuất hiện triệu chứng, triệu chứng xuất hiện khi nào, tình trạng kéo dài bao lâu,....
- Khi viêm đa xoang cấp tính, triệu chứng lâm sàng thường rầm rộ, và có thể có triệu chứng toàn thân kèm theo như: sốt, ớn lạnh, chán ăn, mệt mỏi…
- Vị trí đau đầu mặt của bệnh nhân sẽ gợi ý xác định xoang đang bị viêm:
- Viêm xoang hàm: bệnh nhân thường đau nhức vùng má. Nếu kèm đau răng, cần lưu ý tới tình trạng viêm xoang hàm thứ phát sau nhiễm trùng chân răng.
- Viêm xoang trán: thường đau vùng trước trán.
- Viêm xoang bướm: thường đau vùng chẩm sau đầu, cổ gáy.
- Viêm xoang sàng: thường xoang sàng nằm sâu trong hốc sọ, trải dài từ trước ra sau, nên triệu chứng đau thường mơ hồ.
Cận lâm sàng
Thực hiện nội soi và phương pháp hình ảnh học.
- Nội soi mũi xoang: Viêm đa xoang cấp tính thường thấy niêm mạc mũi sung huyết, phù nề, có dịch nhầy đục khe xoang. Trong khi đó, viêm đa xoang mạn tính thường biểu hiện niêm mạc phù nề, thoái hóa, có thể có polyp mũi.
- Chụp CT: CT scan thường được sử dụng để xác định mức độ và vị trí của viêm đa xoang.
- MRI: MRI cung cấp thông tin về cấu trúc mô và mô tương phản, giúp bác sĩ xác định tình trạng niêm mạc và tìm hiểu về mức độ viêm.
- Chụp X-quang: Phát hiện được xoang bị ảnh hưởng.
- Nuôi cấy sinh thiết: Dịch mũi mẫu mô được mang đi nuôi cấy để xác định thủ phạm gây xoang.
- Xét nghiệm yếu tố dị nguyên và máu: Trường hợp nghi ngờ viêm đa xoang do dị ứng, bác sĩ sẽ kiểm tra dị ứng để xác định.
Điều trị
Các phương pháp điều trị viêm đa xoang sẽ được bác sĩ chỉ định tùy theo tình trạng bệnh.
Đối với điều trị bệnh viêm đa xoang cấp tính
Điều trị bệnh viêm xoang mũi cấp tính thường là cải thiện triệu chứng:
- Khí dung, rửa xoang bị viêm bằng dung dịch nóng ẩm: đây là phương pháp sử dụng máy khuếch tán thuốc dưới dạng sương mù để điều trị bệnh viêm xoang mũi. Khi thực hiện xông hơi, máy sẽ đẩy thuốc vào lớp lông trên niêm mạc và tác động vào những vùng bị viêm nhiễm.
- Sử dụng thuốc co mạch tại chỗ: có tác dụng là giảm triệu chứng và giảm xung huyết.
- Rửa mũi bằng nước muối: đây là một phương pháp điều trị bệnh viêm xoang mũi khá an toàn. Người bệnh chỉ cần rửa mũi mỗi ngày để làm giảm dịch nhầy trong mũi. Sau đó, khi những triệu chứng cua bệnh đã thuyên giảm thì chỉ cần thực hiện rửa mũi 3 lần/tuần để tránh gây tổn thương vùng niêm mạc.
- Xịt mũi Corticosteroid: đây cũng là một cách điều trị viêm xoang mũi được nhiều người áp dụng. Nó có tác dụng làm giảm tình trạng viêm niêm mạc mũi, cải thiện bệnh lý niêm mạc thông qua cơ chế kháng viêm.
Xác định đúng nguyên nhân gây bệnh sẽ tăng hiệu quả điều trị
Đối với điều trị bệnh viêm đa xoang mạn tính
Điều trị bệnh viêm xoang mũi mạn tính sẽ cần thời gian lâu hơn so với viêm xoang cấp tính. Trong trường hợp bệnh nặng, các bác sĩ có thể chỉ định can thiệp phẫu thuật.
- Thuốc kháng sinh: một số loại thuốc trị viêm xoang mạn tính thường được sử dụng bao gồm amoxicillin, doxycycline hoặc thuốc kết hợp trimethoprim – sulfamethoxazole. Tuy nhiên, nếu như nhiễm trùng không dịu bớt hoặc viêm xoang tái phát, bác sĩ có thể kê đơn các loại kháng sinh khác nhau.
- Phẫu thuật: nếu như người bệnh đã sử dụng thuốc và vẫn không có chuyển biến tốt hơn thì bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật. Hiện nay, một số phương pháp phẫu thuật được sử dụng để điều trị viêm xoang mũi là: nạo VA, cắt bỏ polyp mũi, chữa vẹo vách ngăn,…
- Người bệnh cũng nên nghỉ ngơi tại nhà, chườm khăn ấm, thư giãn, rửa mũi nước muối…
Phòng ngừa
Để ngăn ngừa viêm đa xoang, có thể áp dụng một phương pháp sau:
- Sử dụng khẩu trang, áo khoác, mũ hoặc khăn choàng trong những ngày trời trở lạnh.
- Tránh tiếp xúc với chất gây dị ứng như phấn hoa, lông động vật… hoặc chất kích thích như khói thuốc lá…
- Hạn chế tiếp xúc với những khu vực nhiều khói bụi, chất thải hoặc ô nhiễm.
- Chú trọng nhiều hơn đến chế độ ăn uống. Nên bổ sung nhiều các thực phẩm giàu vitamin C để tăng sức đề kháng.
- Hạn chế tối đa việc sử dụng các thực phẩm gây dị ứng cho cơ thể
- Tăng cường vận động cơ thể để cải thiện sức bền của cơ thể, tăng sức đề kháng
- Tránh căng thẳng, stress hay mệt mỏi quá mức, tăng nguy cơ bị nhiễm trùng
- Chủ động thăm khám khi gặp các triệu chứng như: hắt hơi, sổ mũi, chảy nước mũi, tắc mũi,…
- Tiêm vắc xin phòng cúm hàng năm
- Rửa tay thường xuyên để tránh nhiễm khuẩn
- Luôn giữ ấm cơ thể, đặc biệt là tai, mũi, họng
- Khi bị cảm cúm viêm mũi cấp tính, bệnh nhân cần đi khám để được điều trị phù hợp, tránh dẫn đến tình trạng viêm đa xoang sau đó
- Bệnh nhân viêm mũi dị ứng hoặc bệnh nhân mắc các bệnh lý đi kèm với viêm đa xoang nên đi khám sớm và kiểm tra thường xuyên về mũi xoang.
Bài viết tham khảo: YHCT, SKĐS, webmd.com, mayoclinic.org bvyhctnghean.vn
