Rối loạn tiền đình

Rối loạn tiền đình là gì?

Là một bộ phận thuộc hệ thần kinh trong cơ thể con người, phía sau ốc tai hai bên là vị trí của tiền đình. Nó thực hiện nhiệm vụ giữ trạng thái thăng bằng cho cơ thể trong các hoạt động cũng như phối hợp với các bộ phận cử động gồm đầu, mắt, thân mình,...

Rối loạn tiền đình là bệnh xảy ra khi xuất hiện sự rối loạn hoặc tắc nghẽn trong quá trình truyền dẫn, tiếp nhận thông tin của tiền đình. Lý do đến từ tổn thương của dây thần kinh số 8, động mạch nuôi dưỡng não hay khu vực tai trong và não.

Đây là nguyên nhân khiến cho hệ thống tiền đình không còn duy trì được khả năng giữ thăng bằng. Từ đó, làm người bệnh gặp phải tình trạng hoa mắt, chóng mặt, loạng choạng, ù tai,... Tình trạng này xuất hiện đột ngột, lặp đi lặp lại nhiều lần, tạo cảm giác khó chịu và tác động đến sức khỏe, cuộc sống hay năng suất làm việc của người bệnh.

Về phân loại, bệnh rối loạn tiền đình có hai loại bao gồm:

Rối loạn tiền đình có nguồn gốc ngoại biên

Do tổn thương hệ tiền đình ngay tại vùng tai trong. Triệu chứng thường rầm rộ bệnh nhân chóng mặt và mất thăng băng nhiều nhưng không nguy hiểm đến tính mạng. Đa số mọi người hay mắc nhóm bệnh này

Rối loạn tiền đình có nguồn gốc trung ương

Rối loạn tiền đình trung ương do các tổn thương nhân tiền đình ở thân não, tiểu não. Nhóm bệnh này ít gặp, triệu chứng không rầm rộ. Tuy vậy nhóm bệnh này thường nguy hiểm và khó chữa hơn nhóm bệnh tiền đình có nguyên nhân ngoại biên.

Nguyên nhân gây bệnh

Rối loạn tiền đình xuất phát từ các nguyên nhân như sau:

Rối loạn tiền đình trung ương

Có nguyên do từ các bệnh lý: Thiểu năng tuần hoàn sống nền, nhồi máu tiểu não, u tiểu não... nhức đầu Bệnh Parkinson, giang mai thần kinh, hội chứng Wallenberg;

Rối loạn tiền đình ngoại biên

Do các bệnh lý như tiểu đường, suy giáp, tăng ure huyết, viêm gây thần kinh tiền đình, chấn thương vùng tai trong, dị dạng tai trong, viêm tai giữa cấp và mạn tính, hay say tàu xe,...

Rối loạn chuyển hóa

Người bị rối loạn chuyển hóa, mắc các bệnh như: Tiểu đường, tăng ure huyết, suy giáp cao huyết áp, tăng đường - máu, bất thường về cholesterol... cúng là nguyên nhân gây bệnh.

Hội chứng Meniere

Phù nề vùng tai trong, viêm tai giữa cấp và mạn, dị dạng tai trong, chấn thương vùng tai trong, u dây thần kinh số VIII. sỏi nhĩ…. Cũng là nguyên nhân gây rối loạn tiền đình.

Tuổi tác

Bất cứ ai dù ở độ tuổi nào cũng có thể mắc bệnh rối loạn tiền đình nhưng người lớn tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn người trẻ. Chiếm khoảng 35% người trên 40 tuổi trở mắc bệnh rối loạn tiền đình.

Do virus

Virus Zona, thủy đậu, quai bị, xoắn khuẩn giang mai… gây liệt dây thần kinh tiền đình dẫn đến chóng mặt xuất hiện đột ngột, kéo dài nhiều giờ đến vài tháng nhưng không rối loạn thính lực.

Đối tượng

Đối tượng sau có nguy cơ mắc chứng rối loạn tiền đình ngoại biên, bao gồm:

Bệnh về tai như viêm tai giữa gây rối loạn tiền đình ngoại biên.
Mắc các bệnh như đái tháo đường, bệnh tim mạch, đột quỵ có thể gây rối loạn tiền đình ngoại biên.
Chấn thương vùng đầu gây tổn thương hệ thống tiền đình dẫn đến rối loạn tiền đình ngoại biên.
Người có tiền sử gia đình mắc rối loạn tiền đình ngoại biên.

Ngoài ra, còn một số nguy cơ gây nên tình trạng rối loạn tiền đình ngoại biên như:

Bệnh dễ gặp ở đối tượng cao tuổi.
Người dùng thuốc kháng histamin, cholinergic và thuốc chống loạn thần dễ mắc rối loạn tiền đình ngoại biên.
Yếu tố môi trường như thay đổi áp suất không khí, độ cao và tư thế có thể gây ra chứng rối loạn tiền đình ngoại biên.
Dân văn phòng ngồi làm việc với máy tính trong thời gian dài, làm ảnh hưởng cột sống dẫn đến co thắt động mạch cột sống gây rối loạn tiền đình ngoại biên.
Nữ giới có tỷ lệ mắc phải cao hơn nam giới.

Triệu chứng

Dấu hiệu của bệnh rối loạn tiền đình phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh. Mỗi người sẽ gặp phải những triệu chứng khác nhau.

Hội chứng tiền đình ngoại vi

Chóng mặt có hệ thống: Các vật quay xung quanh người bệnh nhân hay ngược lại. Biểu hiện rõ nhất thường là khi người bệnh thay đổi tư thế, đặc biệt là đứng lên ngồi xuống một cách đột ngột hoặc khi vừa ngủ dậy.

Cơ thể mất thăng bằng, choáng váng, đầu óc quay cuồng, cơ thể loạng choạng, đứng không vững
Rối loạn thị giác: hoa mắt, chóng mặt, mất phương hướng
Rối loạn thính giác: Ù tai. Khi bệnh nhân có dấu hiệu ù tai phải đến khám sớm và điều trị tích cực. Nếu điều trị muộn bệnh để lại di chứng giảm thính lực (giảm sức nghe), hoặc điếc, có tiếng ve kêu, dế kêu.. trong tai, đặc biệt về đêm.
Nhãn cầu rung giật.
Buồn nôn hoặc nôn.
Mất ngủ, người mệt mỏi, thiếu tập trung.
Hạ huyết áp.

Hội chứng tiền đình trung ương

Chóng mặt: Cảm giác chao đảo, choáng váng, mất thăng bằng, gặp khó khăn khi đứng lên ngồi xuống, hoặc khi đi lại, đi không vững và dễ bị ngã.
Giảm thính lực: Thính giác bị rối loạn, bị đau tai, ù tai, khả năng nghe kém, nhạy cảm với âm thanh lớn.
Thị giác bị ảnh hưởng, dễ bị hoa mắt, nhìn không rõ, mỏi mắt, khó khăn khi đi lại trong bóng tối.
Dáng đi như người say rượu, bệnh nhân thường không đi theo một đường thẳng, hay đi hình zic zắc.
Mất phối hợp động tác: Bệnh nhân không thể làm chính xác động tác ví dụ như: lật xấp bàn tay, ngón tay chỉ mũi...
Lo lắng quá mức, dễ bị phân tâm và khó tập trung vào các việc như học tập hay công việc.

Biến chứng nguy hiểm

Các triệu chứng rối loạn tiền đình diễn ra thường xuyên có thể gây ra một số rủi ro như:

Nguy cơ rối loạn thị lực

Rối loạn tiền đình có thể gây ra biến chứng rối loạn thị lực như: Nhìn mờ, nhìn xoay tròn hoặc nhìn đôi... ảnh hưởng đến khả năng quan sát và tập tring thị lực của người bệnh.

Xuất huyết não

Rối loạn tiền đình do các nguyên nhân như thiếu máu não, rối loạn mạch máu não, cao huyết áp… nếu không chữa trị kịp thời có nguy cơ gây xuất huyết não và thậm chí tử vong.

Đột quỵ não

Các cơn chóng mặt cấp tính do rối loạn tiền đình ngoại biên có thể khiến người bệnh quay cuồng, buồn nôn, mất thăng bằng dẫn đến té ngã, người bệnh có thể rơi vào trạng thái đột quỵ não.

Chẩn đoán bệnh

Chẩn đoán lâm sàng

Để chẩn đoán rối loạn tiền đình ngoại biên, bác sĩ kiểm tra tai để xem có dấu hiệu nhiễm trùng hay không. Bên cạnh đó, xem các tư thế, khả năng mà bạn giữ thăng bằng.

Chóng mặt: Bệnh nhân cảm thấy đồ vật xoay tròn, có cảm giác sợ té ngã, kèm nôn và buồn nôn.
Rung giật nhãn cầu.
Mất thăng bằng.
Có thể có kèm các rối loạn thần kinh thực vật: Mạch nhanh, vã mồ hôi,...
Cần chú ý thêm các dấu hiệu thần kinh như viêm tai giữa, bất thường thính lực.

Chẩn đoán cận lâm sàng

Đo chức năng tiền đình bằng máy tiền đình.
Siêu âm mạch máu ngoài sọ.
MRI sọ não, CT Scan sọ não t có thể phát hiện các khối u, đột quỵ và sự bất thường về mô mềm khác mà có thể gây chóng mặt hoặc ngất.
Xét nghiệm xoay vòng để đánh giá sự hoạt động của mắt và tai. Xét nghiệm sử dụng kính video hoặc các điện cực để theo dõi chuyển động của mắt.
Xét nghiệm âm ốc tai cung cấp thông tin về các tế bào lông trong ốc tai, bằng cách đo sự đáp ứng của các tế bào tóc với các cú nhấp được tạo ra bởi một loa nhỏ chèn vào trong ống tai.

Điều trị

Nguyên tắc điều trị

Điều trị tùy vào nguyên nhân.
Xử lý cơn chóng mặt cấp.
Trong cơn chóng mặt cấp, cho người bệnh nằm thấp đầu, không di chuyển, ít ánh sáng.

Thuốc điều trị cơn chóng mặt cấp

Thuốc chống nôn: Metoclopramide, domperidon, dimenhydrinate.
Thuốc điều trị chóng mặt: Betahistine, flunarizine, cinnarizine, acetyl leucine.
Thuốc giải lo âu: Diazepam.
Thuốc hỗ trợ điều trị suy giảm nhận thức tiền đình: Ginkgo biloba, piracetam, almitrine – raubasine.

Đối với cơn chóng mặt kích phát lành tính cần tái khám mỗi 2 tuần/ lần. Sau giai đoạn cấp, bệnh nhân nên được điều trị củng cố thêm 3 – 4 tuần.

Những thói quen sinh hoạt có thể giúp bạn hạn chế diễn tiến của rối loạn tiền đình

Chế độ sinh hoạt:

Thận trọng trong việc vận động, tư thế sinh hoạt, không thay đổi tư thế một cách đột ngột (như quay cổ hay đứng lên ngồi xuống).
Giảm căng thẳng, lo âu.
Không đọc sách báo khi đang đi tàu xe.
Nếu cảm thấy chóng mặt, nên ngồi hay nằm ngay xuống.
Ngừng hút thuốc lá.

Chế độ dinh dưỡng:

Bổ sung các thực phẩm giàu vitamin nhóm B (B6, B9), vitamin C và magie.
Uống đủ nước, đặc biệt là các loại nước trái cây.
Hạn chế các thực phẩm có nhiều đường hay nhiều muối.
Tránh sản phẩm có chứa chất kích thích như rượu, bia, thuốc lá.

Phòng ngừa

Để phòng ngừa rối loạn tiền đình ngoại biên, bạn cần chú ý những vấn đề dưới đây:

Tăng cường luyện tập thể dục thể thao, vận động thân thể nhưng tránh cúi xuống, nhìn lên đột ngột.
Không nên dùng rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích.
Uống đủ 1,5-2 lít nước/ngày giúp cơ thể tránh bị thiếu nước.
Tránh lo âu, căng thẳng, giữ tinh thần vui vẻ, lạc quan.
Tránh ánh đèn quá chói hoặc chuyển động đầu quá nhanh.
Với người có tiền sử mắc rối loạn tiền đình ngoại biên, tránh đọc sách báo trên ô tô và quay đầu đột ngột, đứng lên ngồi xuống quá nhanh.
Không ngồi quá lâu tại một chỗ hoặc trước máy tính.
Không đọc sách báo hay dùng máy tính, điện thoại trong lúc đang di chuyển như khi ngồi trên xe ô tô.
Khi đứng lên, ngồi xuống hoặc quay cổ quá nhanh và đột ngột.
Xây dựng và duy trì thực hiện một lối sống cùng một chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh, ngủ đúng giờ và đủ giấc, uống đủ nước mỗi ngày, tránh dùng cafein, chất kích thích.
Thường xuyên tập luyện thể dục thể thao vừa sức, tập các bài vận động cho vùng cổ, đầu, gáy.