Cà Gai Leo (Solanum procumbens L.)

Phân loại khoa học
*Giới (regnum)*	Plantae (Thực vật) Tracheophyta (Thực vật có mạch) Angiospermae (Thực vật có hoa) Eudicots (Thực vật hai lá mầm thật sự) Asterids (Nhánh hoa Cúc)
*Bộ (ordo)*	Solanales (Cà)
*Họ (familia)*	Solanaceae (Cà)
*Chi (genus)*	*Solanum* (Cà)
Danh pháp hai phần (Tên khoa học)
Solanum procumbens L.

Cà gai leo được biết đến khá phổ biến với công dụng hỗ trợ điều trị cảm cúm, ho, đau nhức, đặc biệt là bệnh gan. Trong bài viết này, xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Cà gai leo.

Giới thiệu về Cà gai leo

Cà Gai Leo còn có tên gọi khác là Cà gai dây, Cà vạnh, Cà quýnh, mọc rải rác ven rừng, lùm bụi, đất hoang, đồi gò, ở đồng bằng và trung du.

Tên khoa học của cà gai leo là Solanum procumbens L., thuộc họ Cà (Solanaceae).

Hình ảnh cây Cà gai leo

1. Đặc điểm thực vật

Cà gai leo là cây bụi sống lâu năm, leo hoặc bò trên mặt đất, cao 1-2 m, phân nhánh nhiều, có lông vũ, toàn thân có lông tơ hình sao. Thân và cành hình trụ, thân hóa gỗ, có nhiều gai cong màu vàng, kích thước 2-4 × 1,5-4 mm. Cuống lá 0,5-1,5 cm; lá mọc so le, phiến lá hình trứng thuôn dài, 1,5-6,5 × 1-3,5 cm, ở phía trên có gai hình sao thưa thớt, có nhiều lông tơ ở trục, có gai ở cả hai bề mặt, gốc hình nêm hoặc tròn, mép thường có 5 thùy hình sin, hiếm khi nguyên, đỉnh tù.

Cụm hoa ở đầu mút, hiếm khi xuất hiện ở nách lá, nhiều hoa dạng chùm hình bọ cạp. Có 4 hoa; cuống 4-12 mm. Đài hoa hình chén, 3-4 mm; thùy không đều nhau, 1-2 mm, có lông tơ hình sao ở trục. Tràng hoa màu trắng, đỏ nhạt, hoặc tím nhạt; thùy hình mũi mác, 4-7 mm, có lông hình sao ở mặt dưới. Sợi nhị dài 1mm; bao phấn cao 6 mm Cuống quả dài 1-2 cm. Quả mọng màu đỏ bóng, hình cầu, đường kính 7-9 mm. Hạt màu vàng nhạt, hình thận-đĩa, kích thước 3×2mm.

2. Thu hái và chế biến

Bộ phận dùng: Rễ và cành lá.

Có thể thu hái rễ và cành lá quanh năm, sau đó rửa sạch, thái nhỏ, phơi khô hay sấy khô.

3. Đặc điểm phân bố

Tại Việt Nam, Cà gai leo được tìm thấy ở Sơn La, Bắc Giang, Phú Thọ, Hải Phòng, Hà Nội, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế, Khánh Hòa, Gia Lai. Ngoài ra cây còn có ở một số tỉnh bên Trung Quốc.

Thành phần hóa học

Từ cao ethyl acetate của thân cây Cà gai leo, các nhà khoa học đã phân lập được anthraquinon (ziganein), polyphenol (acid benzoic, Acid salicylic, 4-hydroxybenzaldehyde, acid vanillic) và indole (indole-3-carbaldehyde).

Ngoài ra, trong rễ cây có chứa nhiều Saponin steroid và alcoloid solasodin. Các nghiên cứu đã xác định rằng spirosolan alkaloid, pregnan steroid và saponin steroid là thành phần chính của chiết xuất Cà gai leo.

Cà Gai Leo

Tác dụng - Công dụng của Cà gai leo

1. Tác dụng dược lý

Chống đái tháo đường

Các hợp chất b -sitosterol và 6'-O-acetyl-b -daucosterol có khả năng ức chế mạnh mẽ đối với enzym alpha - glucosidase, giúp giảm lượng đường trong máu.

Chống ung thư

Các hạt nano oxit Kẽm có nguồn gốc từ Cà gai leo làm tăng mức độ ROS, do đó gây ra quá trình peroxy hóa lipid dẫn đến quá trình chết theo chương trình của các tế bào ung thư phổi A549.

Bảo vệ gan

Các saponin steroid trong Cà gai leo có khả năng gây độc tế bào yếu đối với dòng tế bào HepG2, đồng thời ngăn ngừa xơ hóa tế bào gan, tăng đào thải độc tố.

Chống viêm và kháng khuẩn

Nhờ chứa hàm lượng lớn saponin steroid, chiết xuất Cà gai leo còn có các tác dụng khác như chống viêm, bảo vệ tim mạch và kháng khuẩn.

2. Công dụng theo y học cổ truyền

Đông y cho rằng cà gai leo có vị hơi the, tính ấm, hơi có độc, có tác dụng tán phong thấp, đau lưng, nhức xương, tiêu độc, tiêu đờm, trừ ho, giảm đau, cầm máu, trị rắn cắn, viêm gan, xơ gan, gan nhiễm mỡ.

Trong đông y, cây Cà gai leo được dùng trong trị cảm cúm, dị ứng, ho gà, đau lưng, đau nhức xương khớp, rắn cắn; dùng ngoài chữa viêm lợi, viêm quanh chân răng…

Các bài thuốc từ cây Cà gai leo

Trị rắn cắn

+ Nguyên liệu: 30-35g rễ Cà gai leo tươi.

+ Cách làm: Rửa sạch, thái nhỏ, giã nát, hòa với 200ml nước đun sôi để nguội, lọc lấy phần nước cho người bị cắn uống ngay lập tức, 2 lần trong ngày đầu tiên. Trong 3-5 ngày sau đó, sao vàng 15-30 rễ khô rồi sắc với nước uống ngày 2 lần.

Trị phong thấp

+ Nguyên liệu: Rễ Cà gai leo, vỏ Chân chim, rễ Cỏ xước, Dây Đau Xương, Dây máu, rễ Tầm Xuân, mỗi thứ 20g.

+ Cách làm: Sắc lấy nước uống.

Trị ho, ho gà

+ Nguyên liệu: Rễ Cà gai leo 10g, lá chanh 30g.

+ Cách làm: Sắc lấy nước uống.

Trị sưng mộng răng

+ Nguyên liệu: Hạt Cà gai leo 4g.

+ Cách làm: Tán nhỏ, cho vào nồi với một ít sáp ong, đun cho bay hơi, xông vào chân răng.

Trị viêm gan, xơ gan, chống ung thư

Nguyên liệu: Cà gai leo 30g, Dừa Cạn, Diệp Hạ Châu mỗi vị 10g.

Cách làm: Nguyên liệu sao vàng, sắc lấy nước uống.

Bài thuốc từ Cà gai leo giúp bảo vệ gan hiệu quả

Trị tê thấp, đau lưng, nhức mỏi người

+ Nguyên liệu: Cà gai leo, dây gấm, thổ Phục Linh, kê Huyết Đằng, Lá Lốt mỗi thứ 10g.

+ Cách làm: Sao vàng, sắc lấy nước uống, dùng trong 10-30 ngày.

Làm giải rượu

+ Nguyên liệu: 100g cà gai leo khô

+ Cách làm: Sắc với 400ml nước còn 150ml, uống trong ngày, nên uống khi thuốc còn ấm. Hoặc 50g cà gai leo khô hãm với nước sôi, cho người say rượu uống thay nước. Dùng đến khi tỉnh rượu.

Một số lưu ý khi sử dụng cà gai leo

Việc sử dụng cà gai leo nên tiến hành tham khảo ý kiến của các bác sĩ và cũng nên lưu ý hơn tới một số vấn đề sau:

+ Chỉ nên dùng đúng liều lượng cà gai leo mà không nên lạm dụng chúng quá mức để tránh mắc phải một số tác dụng phụ không mong muốn.

+ Nếu đang sử dụng thuốc tây để điều trị bệnh thì nên dùng hai loại cách nhau tối thiểu là 2 giờ.

+ Với các trường hợp đang trong quá trình điều trị bệnh viêm gan B thì không nên kết hợp cà gai leo với rượu để tránh làm suy giảm sức đề kháng của cơ thể.

+ Không nên dùng cà gai leo cho trẻ em dưới 6 tuổi. Vì cơ thể trẻ em còn yếu, hệ thống miễn dịch chưa phát triển đầy đủ, chức năng gan vẫn chưa hoàn thiện.

+ Phụ nữ mang thai cần thận trọng hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng.

+ Không nên dùng khi đang cho con bú vì dược liệu này vì có thể ảnh hưởng đến mùi vị và chất lượng sữa mẹ. Nếu dùng thì cần tham khảo ý kiến của bác sĩ.

+ Cây gai leo không có độc nhưng có tính hàn. Vì vậy tránh sử dụng thuốc này trong thời gian dài hay sử dụng cho người có thể trạng hư hàn.