Đau thần kinh tọa: Nguyên nhân, triệu chứng, chẩn đoán và cách điều trị

Đau thần kinh tọa rất thường gặp, đặc biệt là nữ giới. Cùng tìm hiểu hiểu rõ hơn về nguyên nhân dẫn đến đau thần kinh tọa và một số dấu hiệu nhận biết, từ đó phòng, điều trị bệnh hiệu quả.

Thông thường, cơn đau kéo dài từ lưng dưới qua mông tới phía sau đùi và xuống một trong hai chân. Tùy thuộc vào nơi dây thần kinh tọa bị ảnh hưởng, cơn đau có thể kéo dài đến bàn chân hoặc thậm chí cả ngón chân.

Đau thần kinh tọa là gì?

Đau thần kinh tọa - hội chứng không hiếm gặp, hay còn gọi là đau thần kinh hông to, đau dây thần kinh tọa. Bệnh hay gặp ở độ tuổi 30 – 60 tuổi, tỷ lệ nữ mắc bệnh cao hơn nam gấp 3 lần.

Dây thần kinh tọa là dây thần kinh lớn, dài nhất của cơ thể. Nó được cấu tạo bởi rễ thần kinh độc lập, xuất phát từ thắt lưng, dọc mặt sau của 2 chân. Dây thần kinh tọa có chức năng chi phối các vận động và cảm giác của chân.

Đau thần kinh tọa là tình trạng đau lan tỏa theo hướng đi của dây thần kinh tọa. Cụ thể là đau từ vùng thắt lưng qua hông, mông và lan tỏa xuống chân. Cơn đau thần kinh tọa gây khó chịu, đau đớn.

Hầu hết các cơn đau này có thể tự thuyên giảm sau vào tuần bằng các biện pháp điều trị không can thiệp. Một số trường hợp đau thần kinh toạ có thể nghiêm trọng hơn khiến cho chân yếu, tạo ra các thay đổi ở bàng quang/ ruột phải tiến hành phẫu thuật.

Các nguyên nhân dẫn đến đau thần kinh tọa

Đau thần kinh tọa xảy ra khi dây thần kinh tọa bị chèn ép. Các nguyên nhân dẫn đến đau thần kinh tọa gồm:

Thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm được xem là nguyên nhân đau dây thần kinh tọa phổ biến nhất. Hậu quả quả thoát vị đĩa đệm là địa đệm chèn ép dây thần kinh toạ hình thành các cơn đau. Có khoảng 90% trường hợp đau dây thần kinh tọa xuất phát từ thoát vị đĩa đệm.

Đau thần kinh tọa là triệu chứng của bệnh thoát vị đĩa đệm

Thoái hoá cột sống

Thoái hoá cột sống cũng là một nguyên nhân gây đau dây thần kinh toạ được nhắc đến. Khi tình trạng thoái hoá cột sống trở nên nghiêm trọng, mạn tính có thể gây ra các biến chứng khác gồm:

Biến dạng đốt sống;
Mọc gai xương;
Loãng xương;

Tình trạng này gây ra các tổn thương đến các dây thần kinh tại vị trí đó, cũng là nguyên nhân gây ra đau dây thần kinh toạ.

Viêm cột sống dính khớp

Viêm cột sống dính khớp là bệnh có diễn tiến chậm, gây ra các cơn đau điển hình ở vùng thắt lưng/ mông, cơn co cứng khớp thường gặp vào buổi sáng. Kết quả của viêm cột sống dính khớp là khiến cho cột sống của bạn bị biến dạng, mang thương tật vĩnh viễn.

Điều này cũng gây ra các ảnh hưởng đến hệ thống dây thần kinh toạ. Do đó, viêm cột sống dính khớp cũng là nguyên nhân gây ra đau dây thần kinh toạ.

Trượt cột sống

Trượt cột sống có thể xuất phát từ các chấn thương, dị tật bẩm sinh hoặc các bệnh nền như thoái hoá cột sống, tổn thương rễ thần kinh. Các bệnh lý này đều có thể ảnh hưởng đến dây thần kinh tọa và gây ra các cơn đau.

Nhiễm trùng đốt sống

Nhiễm trùng đốt sống thường do vi khuẩn tấn công, gây bệnh. Đây cũng được xem là nguyên nhân gây đau dây thần kinh tọa.

Ngoài ra, đau thần kinh tọa cũng là căn bệnh thứ phát bởi các bệnh lý như:

U mang tuỷ;
Gai cột sống;
Hẹp ống sống;

Biến chứng từ các bệnh lý khác gồm:

Sốt rét;
Giang mai;
Thương hàn;

Cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến đau dây thần kinh tọa.

Một số yếu tố nguy cơ gây đau dây thần kinh tọa bạn cũng không nên bỏ qua gồm:

Tuổi tác;
Béo phì;
Nghề nghiệp (lao động nặng, lái xe đường dài...);
Ngồi trong thời gian dài;
Tiểu đường;

Có nhiều nguyên nhân đau dây thần kinh tọa khác nhau. Việc xác định được các nguyên nhân này có ý nghĩa trong việc phòng, điều trị đau dây thần kinh tọa hiệu quả.

Triệu chứng đau dây thần kinh tọa

Đau dây thần kinh tọa là căn bệnh có biểu hiện đặc trưng gồm:

Đau dai dẳng: Cơn đau dây thần kinh toạ dai dẳng kéo dài từ vùng thắt lưng, lan đến phần thấp của cột sống, xuống mông, đùi, bắp chân, cẳng chân, thậm chí là bàn chân, ngón chân;
Tính chất của đau dây thần kinh tọa là cơn đau lan toả, nặng nề, dữ dội. Cơn đau tăng thêm khi lao động nặng, ...;
Bạn có thể không thể đi, đứng với tư thế nhót gót hoặc đứng bằng gót chân;

Nếu không được can thiệp, đau dây thần kinh toạ có thể làm ảnh hưởng đến các chức năng vận động của cơ thể, sinh hoạt của người bệnh, các cơn đau mãn tính kéo dài. Thậm chí nhiều người rơi vào lo âu, trầm cảm vì các cơn đau dây thần kinh tọa... Do đó, bạn không nên chủ quan với căn bệnh đau dây thần kinh tọa này.

Đau thần kinh tọa làm ảnh hưởng đến khả năng vận động của người bệnh

Chẩn đoán đau thần kinh tọa

Đầu tiên bác sĩ có thể đặt câu hỏi cho người bệnh về:

Các dấu hiệu đau lưng như: Thời gian đau kéo dài bao lâu, đau ở vị trí nào và có bị tê hoặc yếu ở chân không?
Thử một số vị trí nhất định xem người bệnh có khó chịu hay không?
Hỏi về tất cả những phương pháp điều trị và thuốc sử dụng từ trước đến giờ.
Thói quen trong cuộc sống hàng ngày như: Có làm nhiều công việc liên quan đến thể chất, có ngồi trong thời gian dài hay có tập luyện thể dục...
Bác sĩ tiếp tục cho người bệnh làm một bài test nhỏ để kiểm tra xem dây thần kinh nào gây ra những cơn đau.
Thêm vào đó, bác sĩ sẽ yêu cầu thực hiện một số động tác xem liệu có phải do chúng làm cho cơn đau tồi tệ hơn. Ví dụ như ngồi xổm, đi bằng gót chân và ngón chân, nâng một chân khi nằm ngửa...

Nếu cơn đau diễn ra nghiêm trọng bác sĩ sẽ thực hiện một số xét nghiệm hình ảnh như:

Chụp X-quang: X-quang cột sống có thể thấy được gai xương, trượt đốt sống.
MRI: Cho hình ảnh chi tiết về các mô mềm như đĩa đệm, rễ thần kinh, dây chằng...
Chụp CT: Khi chụp CT sẽ quan sát được cột sống, gai xương, trong trường hợp chống chỉ định chụp MRI, có thể tiêm thuốc nhuộm tương phản vào ống sống trước khi chụp - quá trình này gọi là myelogram để đánh giá thoát vị đĩa đệm, hẹp ống sống thắt lưng...
Điện cơ (EMG): Thử nghiệm này đo các xung điện được tạo ra bởi các dây thần kinh và phản ứng của cơ bắp. Xét nghiệm này giúp đánh giá mức độ tổn thương các rể thần kinh thắt lưng.

Chụp CT chẩn đoán bệnh đau thần kinh tọa

Điều trị đau dây thần kinh tọa

Nguyên tắc điều trị đau thần kinh tọa:

Điều trị theo nguyên nhân (thường gặp nhất là thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng)
Giảm đau và phục hồi vận động nhanh.
Điều trị nội khoa với những trường hợp nhẹ và vừa.
Can thiệp ngoại khoa khi có những biến chứng liên quan đến vận động, cảm giác.
Đau thần kinh tọa do nguyên nhân ác tính: điều trị giải ép cột sống kết hợp điều trị chuyên khoa.

Điều trị nội khoa

Chế độ nghỉ ngơi: nằm giường cứng, tránh các động tác mạnh đột ngột, mang vác nặng, đứng, ngồi quá lâu.
Ăn uống đầy đủ chất, bổ xung các vitamin và sữa giàu canxi…

Điều trị thuốc

Thuốc giảm đau, tùy mức độ đau mà sử dụng một hoặc phối hợp các thuốc giảm đau sau đây: paracetamol, NSAID, cần lưu ý các tác dụng không mong muốn trên đường tiêu hóa, tim, gan, thận. Xem xét phối hợp với thuốc bảo vệ dạ dày và thuốc giảm tiết acid để giảm nguy cơ viêm loét dạ dày tá tràng.
Trong trường hợp đau nhiều có thể cần phải dùng đến các chế phẩm thuốc phiện như morphin.
Thuốc giãn cơ.
Thuốc giảm đau thần kinh.
Các thuốc vitamin nhóm B.
Tiêm corticosteroid ngoài màng cứng: giảm đau do rễ trong bệnh thần kinh tọa, có thể tiêm dưới hướng dẫn của màn huỳnh quang tăng sáng hoặc CT.

Điều trị vật lý trị liệu

Mát xa liệu pháp.
Thể dục trị liệu: những bài tập kéo giãn cột sống, xà đơn treo người nhẹ. bơi, một số bài tập cơ lưng giúp tăng cường sức mạnh cột sống.
Đeo đai lưng hỗ trợ nhằm tránh quá tải trên đĩa đệm cột sống.

Thực hiện các bài tập vật lý trị liệu giúp giảm đau hiệu quả

Điều trị ngoại khoa

Phẫu thuật được chỉ định khi điều trị nội khoa thất bại hoặc những trường hợp có chèn ép nặng (hội chứng đuôi ngựa, hẹp ống sống, liệt chi dưới…), teo cơ. Hai phương pháp phẫu thuật thường sử dụng:

Phẫu thuật lấy nhân đệm: cắt bỏ một phần nhỏ đĩa đệm thoát vị gây chèn ép thần kinh.
Phẫu thuật cắt cung sau đốt sống: chỉ định đối với đau thần kinh tọa do hẹp ống sống, phương pháp này làm cột sống mất vững và dễ tái phát.

Trường hợp trượt đốt sống gây chèn ép thần kinh nặng: cố định bằng phương pháp làm cứng đốt sống, nẹp vít cột sống.

Điều trị hỗ trợ

Chườm lạnh: Sử dụng một túi nước đá được bọc trong một chiếc khăn sạch đặt trên vùng đau đến 20 phút vài lần một ngày.
Chườm nóng: Áp dụng nhiệt cho các khu vực bị tổn thương. Sử dụng túi chườm nóng, đèn nhiệt hoặc miếng sưởi ở cài đặt thấp nhất. Nếu tiếp tục bị đau, hãy thử xen kẽ túi chườm ấm và lạnh.

Điều trị khác

Các liệu pháp thay thế thường được sử dụng cho đau thắt lưng bao gồm:

Châm cứu: Châm cứu có thể giúp giảm đau lưng, giảm cảm giác khó chịu khi vận động và giúp lưu thông máu tốt hơn.
Nắn khớp xương: Điều chỉnh cột sống (thao tác) là một hình thức trị liệu thần kinh cột sống được sử dụng để điều trị hạn chế vận động cột sống.

Phòng tránh đau dây thần kinh tọa

Dựa vào các nguyên nhân dẫn đến đau dây thần kinh tọa bạn cũng có thể phòng tránh bệnh hiệu quả bằng cách:

Duy trì tư thế phù hợp;
Thể thể thao;
Kiểm soát cân nặng;
Không làm việc quá sức;

Như vậy, nguyên nhân đau dây thần kinh tọa có nhiều nguyên nhân khác nhau. Việc điều trị đau dây thần kinh kéo dài, cần có sự tư vấn, chỉ định của bác sĩ chuyên khoa. Do đó, bạn cần chủ động phòng, điều trị đau dây thần kinh tọa hiệu quả.

Bài viết tham khảo: SKĐS, webmd.com, mayoclinic.org