Đông Trùng Hạ Thảo (Cordyceps sinensis S.)

Đông trùng hạ thảo được biết đến khá phổ biến với công dụng bồi bổ sức khỏe, tăng cường thể lực. Trong bài viết này, xin gửi đến bạn đọc những thông tin chi tiết về Đông trùng hạ thảo.

Giới thiệu về Đông trùng hạ thảo

Đông Trùng Hạ Thảo là một loại nấm ký sinh, có tên khoa học là Cordyceps sinensis S. (Cephalosporium sinensis) thuộc họ Nhục tỏa khuẩn (Hypocreaceae).

• Đặc điểm hình thái

Là một loại nấm có tên Hepialus fabricus -là một loại nấm Ascomycetes hàng năm có họ hàng gần với nấm rơm - ký sinh trên ấu trùng của một loại sâu bọ cánh bướm tạo thành. Đầu tiên, phần gốc của nấm bắt nguồn từ vật chủ là ấu trùng côn trùng (Hepialis armoricanus thuộc họ Hepialidac) và kết thúc ở phần mũ, bao gồm cả cuống và chất nền. Ấu trùng này có hình con tằm, dài 3-5cm, đường kính 0,3-0,8cm. Cơ thể có màu nâu vàng đến nâu sẫm, bên ngoài có 20-30 vằn khía, được bao phủ bởi sợi nấm, có màu vàng nhạt đến nâu. Phần đầu có màu nâu đỏ, có 8 cặp chân nhưng 4 cặp ở giữa là dễ thấy nhất. 

Đông Trùng Hạ Thảo

Ấu trùng chưa trưởng thành có nấm ký sinh thường nằm dưới mặt đất. Khi nấm đến tuổi trưởng thành, nó sử dụng hơn 90% côn trùng bị nhiễm bệnh để ướp xác vật chủ của nó một cách hiệu quả. Sau đó, nó phồng lên và phát triển trồi lên khỏi mặt đất. Trọng lượng trung bình của Đông trùng hạ thảo vào khoảng 300–500mg.

• Thu hái và chế biến

Bộ phận dùng: Thể quả.

• Đặc điểm phân bố

Tại Việt Nam, Đông trùng hạ thảo có ở Lai Châu, Lào Cai, Yên Bái, Tuyên Quang, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Lạng Sơn, Quảng Ninh, Bắc Giang, Hà Nội, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Đà Nẵng, Quảng Nam, Lâm Đồng, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Tây Ninh. Ngoài ra còn có ở Trung Quốc, Campuchia.

Thành phần hóa học

Nhiều sản phẩm tự nhiên đã được xác định từ quả thể và sợi nấm nuôi cấy của đông trùng hạ thảo và các loài liên quan. Thành phần hóa học chính là axit cordycepic cùng với các axit amin, vitamin và khoáng chất khác.

Tác dụng - Công dụng của Đông trùng hạ thảo

• Tác dụng trong Y học hiện đại

Nhiều hoạt chất trong đông trùng hạ thảo có giá trị dược liệu thần kỳ. Trong
đó phải kể đến là cordiceptic acid, cordycepin, adenosine, hydroxyethyladenosine. Đáng chú ý hơn cả là nhóm hoạt chất HEAA (Hydroxy-EthylAdenosine- Analogs) cường khả năng chịu đựng, cải thiện trí nhớ học tập, ngăn ngừa thải ghép đồng loại và làm giảm bệnh lupus.

Tác dụng theo thành phần của Đông trùng hạ thảo

+ Tác dụng của Cordycepin

• Kháng viêm: Cordycepin ức chế sản xuất các cytokine gây viêm, giúp giảm viêm nhiễm trong cơ thể.
• Kháng khuẩn: Cordycepin ức chế sự phát triển của nhiều loại vi khuẩn, bao gồm cả vi khuẩn kháng thuốc.
• Chống ung thư: Cordycepin ức chế sự phát triển và di căn của tế bào ung thư.
• Tăng cường miễn dịch: Cordycepin kích thích hoạt động của hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại bệnh tật.
• Bảo vệ thần kinh: Cordycepin bảo vệ tế bào thần kinh khỏi tổn thương do stress oxy hóa.

Ứng dụng của Cordycepin trong y học đang được nghiên cứu và phát triển, bao gồm:

• Điều trị ung thư: Cordycepin được nghiên cứu như một liệu pháp điều trị ung thư tiềm năng, đặc biệt là ung thư phổi, ung thư gan và ung thư bạch cầu.
• Điều trị bệnh viêm nhiễm: Cordycepin có thể được sử dụng để điều trị các bệnh viêm nhiễm như viêm khớp, viêm ruột và viêm phế quản.
• Điều trị bệnh thần kinh: Cordycepin được nghiên cứu để điều trị các bệnh thần kinh như bệnh Alzheimer và bệnh Parkinson.

+ Tác dụng của Adenosine

• Điều hòa nhịp tim: Adenosine làm chậm nhịp tim và giảm dẫn truyền xung động trong tim.
• Giãn mạch: Adenosine làm giãn nở mạch máu, giúp cải thiện lưu lượng máu.
• Chống viêm: Adenosine ức chế phản ứng viêm và giảm đau.
• Bảo vệ thần kinh: Adenosine bảo vệ tế bào thần kinh khỏi tổn thương.
• Điều hòa giấc ngủ: Adenosine thúc đẩy giấc ngủ và cải thiện chất lượng giấc ngủ.

Ứng dụng của Adenosine trong y học bao gồm:

• Điều trị loạn nhịp tim: Adenosine được sử dụng để điều trị một số loại loạn nhịp tim, đặc biệt là nhịp tim nhanh trên thất.
• Điều trị bệnh tim mạch: Adenosine được nghiên cứu để điều trị các bệnh tim mạch như thiếu máu cơ tim và suy tim.
• Điều trị bệnh viêm nhiễm: Adenosine có thể được sử dụng để điều trị các bệnh viêm nhiễm như viêm khớp và viêm ruột.
• Điều trị bệnh thần kinh: Adenosine được nghiên cứu để điều trị các bệnh thần kinh như bệnh Alzheimer và bệnh Parkinson.
• Công dụng theo y học cổ truyền

Đông trùng hạ thảo có tính ấm, vị ngọt, quy vào kinh phế, thận, có tác dụng tư phế ích thận, chỉ khái hóa đàm.

Theo các ghi chép về đông dược cổ, đông trùng hạ thảo là một vị thuốc bồi bổ hết sức quý giá, có tác dụng tích cực với các bệnh như thận hư, liệt dương, di tinh, đau lưng mỏi gối, ho hen do phế hư hoặc cả phế, thận đều hư, lao phổi sản hậu hư nhược… và có tác dụng tốt đối với trẻ em chậm lớn.

Lợi ích của Đông Trùng Hạ Thảo

Các bài thuốc từ Đông trùng hạ thảo

• Trị bệnh lý đường hô hấp như ho, hen suyễn, viêm phế quản…

- Nguyên liệu: Đông trùng hạ thảo, Khoản đông hoa mỗi vị 6g, Cam Thảo, Tiểu hồi mỗi vị 3g, Tang bạch bì 8g.

- Cách làm: Sắc với 700ml nước tới khi còn 200ml, chia làm 3 lần uống trong ngày khi còn ấm.

• Cải thiện chức năng sinh lý nam giới (liệt dương, yếu sinh lý, di tinh, giảm ham muốn)

- Nguyên liệu: Đông trùng hạ thảo 6g, Dâm Dương Hoắc 8g, Ba kích, Hà Thủ Ô mỗi vị 12g.

- Cách làm: Đông trùng hạ thảo tán thành bột mịn để riêng, các vị còn lại đem sắc với 500ml nước tới khi còn một nửa, chia 3 lần uống trong ngày, khi uống thêm một ít bột Đông trùng hạ thảo.

• Trị suy nhược thần kinh, mất ngủ, ngủ không sâu giấc

- Nguyên liệu: Đông trùng hạ thảo 30g, Rượu trắng 500ml.

Cách làm: Rửa sạch Đông trùng hạ thảo, cho vào bình thủy tinh, thêm rượu để ngâm trong 7 ngày, mỗi ngày uống 20-30ml.

• Trị thiếu máu, di tinh, liệt dương

- Nguyên liệu: Đông trùng hạ thảo 10g, Thịt lợn nạc 100g.

- Cách làm: Rửa sạch nguyên liệu, thái vừa đủ, cho vào nồi ninh nhừ, thêm gia vị vừa ăn, ăn trong ngày.

• Trị ho suyễn gây khó thở, nhức mỏi đầu gối, nhức mỏi lưng

- Nguyên liệu: Đông trùng hạ thảo 8g, Chim cút 8 con.

- Cách làm: Chim cút làm sạch, trần nước sôi xong để nguội. Nhồi Đông trùng hạ thảo vào bụng rồi khâu lại, ninh nhừ thêm gia vị vừa miệng rồi ăn.

• Điều hòa âm dương, cường gân cốt

- Nguyên liệu: Đông trùng hạ thảo 5g, Hồ đào bỏ hạt 100g, Táo đỏ 30g, Gà ác 1 con, Gừng tươi vài lát.

- Cách làm: Làm sạch nguyên liệu. Gà ác ướp gia vị, ninh nhừ rồi thêm các nguyên liệu còn lại, thêm gia vị vừa ăn, ăn trong ngày.

• Trị suy nhược, mệt mỏi, máu nhiễm mỡ

- Nguyên liệu: Đông trùng hạ thảo 3g, Gạo nếp 100g, Sơn dược, Hoàng Kỳ mỗi vị 20g.

- Cách làm: Hoàng kỳ sắc lấy nước, cho các nguyên liệu còn lại vào phần nước đó để nấu thành cháo, dùng vào mỗi sáng và mỗi tối.

• Trị đau viêm dạ dày, phế thận lưỡng hư

- Nguyên liệu: Đông trùng hạ thảo 10g, Ba ba 1 con, Đại táo 10 quả.

- Cách làm: Sơ chế ba ba, luộc qua nước sôi, cho các nguyên liệu vào nổi, thêm gia vị, nấu chín để ăn.

• Trị tiểu đêm, tinh trùng loãng, hoạt tinh

- Nguyên liệu: Đông trùng hạ thảo 18g, Hoài Sơn 40g, Câu kỷ từ 15g, Chà là 4 quả, Thịt dê 500g.

- Cách làm: Sơ chế sạch sẽ, khử mùi hôi của dê. Cho vào nồi, thêm gia vị rồi nấu nhừ, ăn 2-3 lần mỗi tuần.

Ảnh đông trùng hạ thảo

Lưu ý khi sử dụng Đông trùng hạ thảo

• Khi nào không nên uống Đông trùng hạ thảo?

Một số đối tượng không nên sử dụng Đông trùng hạ thảo, bao gồm: Trẻ em dưới 5 tuổi, phụ nữ có thai ở các tháng đầu, người bị rối loạn đông máu, có vết thương hở, bị viêm khớp dạng thấp hoặc các bệnh tự miễn khác.

• Tác hại của Đông trùng hạ thảo

Lạm dụng Đông trùng hạ thảo có thể gây ra một số tác hại như nóng trong, mày đay, dị ứng, phát ban, thậm chí gây suy thận nặng.

Tài liệu tham khảo

1. Tác giả Hui-Chen Lo và cộng sự (Đăng vào tháng 1-3 năm 2013). A Systematic Review of the Mysterious Caterpillar Fungus Ophiocordyceps sinensis in Dong-ChongXiaCao (冬蟲夏草 Dōng Chóng Xià Cǎo) and Related Bioactive Ingredients, NCBI.

2. Tác giả Ashok Kumar Panda, Kailash Chandra Swain (Đăng vào tháng 1-3 năm 2011). Traditional uses and medicinal potential of Cordyceps sinensis of Sikkim, NCBI.